Մանրամասն որոնում (արխիվ)
24.05.2025
 
Իրանի և Միացյալ Նահանգների միջև բանակցությունների հինգերորդ փուլի ավարտից հետո Իրանի գլխավոր բանակցող, արտգործնախարար Աբբա Արաղչին հայտարարել է, որ «դա բանակցությունների ամենապրոֆեսիոնալ փուլերից մեկն էր»։ «Մենք անսասան ենք մեր դիրքորոշումներում։ Ամերիկյան կողմն այժմ հստակ պատկերացում ունի Իրանի դիրքորոշման վերաբերյալ»,- շեշտել է նա։               
 
Նորություններ » «Ան­մա՞հ է այն գոր­ծը, ո­րի հա­մար ես մե­ռա…»

«Ան­մա՞հ է այն գոր­ծը, ո­րի հա­մար ես մե­ռա…»

«Ան­մա՞հ է այն գոր­ծը, ո­րի հա­մար ես մե­ռա…»
14.04.2020 | 00:25
ԿԵՆ­ՍԱ­ԽԻՆ­ԴԸ
Բո­լոր նկա­րիչ­ներն ու քան­դա­կա­գործ­նե­րը Կո­մի­տա­սին պատ­կե­րել են ող­բա­լի, տա­ռա­պյա­լի տես­քով: Ես դա չեմ հաս­կա­նում: Չէ՞ որ նա զա­վեշ­տա­սեր, ու­րախ, կեն­սա­խինդ մարդ էր: Ե­թե ես փոքր-ինչ շնորհք ու­նե­նա­յի, նրան կպատ­կե­րեի ժպի­տը դեմ­քին, եր­ջա­նիկ տես­քով, որ­պես­զի գո­նե մի այդ­պի­սի կտավ կամ քան­դակ լի­ներ:
Դա­տե­ցեք ինք­ներդ:
1893 թ. Էջ­միած­նում տե­ղի են ու­նե­նում կա­թո­ղի­կո­սա­կան ընտ­րու­թյուն­ներ: Թեկ­նա­ծու­նե­րը չորսն էին: Հա­զա­րա­վոր մար­դիկ խռն­վել էին Մայր տա­ճա­րի բա­կում, վե­հա­րա­նի պա­տե­րի տակ: Վե­հա­րա­նում գտն­վող Կո­մի­տաս սար­կա­վա­գը, ի­մա­նա­լով թեր և դեմ քվե­նե­րի քա­նա­կը, մի թղ­թի կտո­րի գրում է. «Էջ­միած­նում, յո­թա­նա­սուն եր­կու տա­րե­կան հա­սա­կում, յո­թա­նա­սուն եր­կու քվեով կա­թո­ղի­կոս ըն­տր­վեց Խրի­մյան Հայ­րի­կը, ո­րով կա­թո­ղի­կո­սա­կան հար­ցը լուծ­վեց ի նպաստ Հայ­րի­կի»: Եվ գրու­թյու­նը պա­տու­հա­նից նե­տում է ժո­ղովր­դի մեջ: Հա­վաք­ված­ներն իս­կույն աղ­մուկ-ա­ղա­ղակ, գո­ռում-գո­չյուն են բարձ­րաց­նում, ի­րա­րան­ցում է սկս­վում: Իսկ վե­հա­րա­նի պա­տե­րի ներ­սում օր­մա­նյա­նա­կան­նե­րը գա­վա­զան­նե­րով ու բռուն­ցք­նե­րով հար­ձակ­վում են խրի­մյա­նա­կան­նե­րի վրա: Նույն օ­րը, ուշ ե­րե­կո­յան օր­մա­նյա­նա­կան մի ե­պիս­կո­պոս մտ­նում է միա­բա­նու­թյան խցե­րը ու մե­ղադ­րանք­ներ հն­չեց­նում ե­կե­ղե­ցա­կան կար­գը խախ­տե­լու հա­մար: Դա տես­նե­լով, Կո­մի­տաս սար­կա­վագն ա­ռաջ է գա­լիս ու լայն ժպի­տը դեմ­քին՝ ա­սում. «Սր­բա­զան հայր, ժամ ա­ռաջ փոր­ձե­ցի փր­կել խրի­մյա­նա­կան­նե­րը, ո­րոնք ինձ նման հայ ժո­ղո­վուր­դի ճշ­մա­րիտ շա­հը կպա­հան­ջեին այ­սօր»:
Վա­նե­ցի բա­նա­հա­վաք Տիգ­րան Չի­թու­նու հետ եր­կու օ­րում Վաս­պու­րա­կա­նի 69 երգ է գրի առ­նում: Ա­կան­ջով լսում է, ձեռ­քով՝ նո­տագ­րում: Երբ ա­վար­տում է, ի­րեն հա­տուկ հու­մո­րով ամ­փո­փում է. «Խդօէ լսե­լով եր­գեց Տիգ­րան Չի­թու­նի, գրի ա­ռաւ Կո­մի­տաս վար­դա­պետ»:
ՈՒր գնում էր հա­մերգ տա­լու՝ տե­ղա­ցի­նե­րից երգ­չա­խումբ էր կազ­մում, ան­վերջ փոր­ձեր ա­նում ու կա­տար­ման ար­վես­տը հղ­կում: Ան­չափ չէր սի­րում, երբ փոր­ձե­րի դա­դար­նե­րի ըն­թաց­քում իր ներ­կա­յու­թյամբ մի­մյանց հետ օ­տար լեզ­վով էին խո­սում: Բայց քա­նի որ զար­մա­նա­լի ան­հի­շա­չար ու բա­րի մարդ էր, գոր­ծա­ծում էր իր բա­ռա­պա­շա­րի միակ սուր ու փնո­վիչ բա­ռը՝ «քեր­թեն­քե­լե»: Ոչ ոք չգի­տեր այդ բա­ռի ի­մաս­տը: Մի ան­գամ հարց­րին, թե «քեր­թեն­քե­լե» ինչ է նշա­նա­կում, ա­սաց՝ մարդ է, և լավ մարդ, և վատ մարդ: Ի­րա­կա­նում դա նշա­նա­կում էր «մո­ղես», ու երբ ի­մա­ցավ ինքն էլ շատ զար­մա­ցավ:
Իսկ փոր­ձե­րից ու­շա­ցող­նե­րին քն­քույշ ժպի­տով հան­դի­մա­նում էր, ա­սե­լով՝ «սեղ­բոս-թո­րոս»:
Եվ կամ: 1912-ին Թիֆ­լի­սից Պո­լիս են գա­լիս նրա ճե­մա­րա­նա­կան ըն­կեր Գա­րե­գին վար­դա­պետ Հով­սե­փյա­նը և նկա­րիչ Ե­ղի­շե Թադևո­սյա­նը, ո­րոնք Հա­մազ­գյաց օ­րիոր­դաց վար­ժա­րա­նում կազ­մա­կեր­պում են ի­րենց ման­րան­կար­նե­րի ու կտավ­նե­րի ցու­ցադ­րան­քը: Ա­շա­կեր­տու­թյու­նը նրանց է մա­տու­ցում բազ­մա­թիվ ծաղ­կեփն­ջեր, ո­րոնք հա­զիվ են տե­ղա­վոր­վում կառ­քե­րի մեջ: Կո­մի­տա­սը նս­տում է Ե­ղի­շի ու Գա­րե­գի­նի կող­քին և ժպ­տա­լով վեր­ջի­նիս ա­սում. «Ա՛ռ քեզ հար­սա­նե­կան կառք մը, սա­կայն ա­ռանց հար­սի»:
Կամ: Կտ­րա­կա­նա­պես թույլ չէր տա­լիս, որ իր երգ­չախմ­բե­րի պա­րապ­մունք­նե­րին ներ­կա լի­նեն կողմ­նա­կի ան­ձինք: Մի ան­գամ պատ­մա­բան Հա­կոբ Սի­րու­նին մուտք է գոր­ծում Ե­սա­յան վար­ժա­րա­նի դահ­լիճ, որ­պես­զի տես­նի երգ­չախմ­բի փոր­ձը: Կո­մի­տա­սը փոր­ձում էր, ըստ Սի­րու­նու, «Հո­րո­վե­լը» (բայց, հա­վա­նա­բար, դա «Կա­լի երգն» էր): Նա­խա­պես երգ­չախմ­բին բա­ցատ­րում է, որ եր­գում ե­ղած Ծի­րան, Տո­կան, Սի­րուն բա­ռե­րը գեղ­ջու­կի եզ­նե­րի ա­նուն­ներ են: Ա­պա սկ­սում է եր­գել այն հատ­վա­ծը, ուր գյու­ղա­ցին փա­ղաք­շում է եզ­նե­րին.
-Դե, Ծի­րան, ե՛լ, ե՛լ... Դե, Տո­կան, ե՛լ, ե՛լ...
Ա­պա մա­տը տն­կե­լով Սի­րու­նու կող­մը, շա­րու­նա­կում.
-Դե, Սի­րուն, ե՛լ, ե՛լ...
Այդ­պես վռն­դում է Սի­րու­նուն:
Եվ կամ: Կո­մի­տասն ու Փա­նոս Թեր­լե­մե­զյա­նը վար­ձա­կա­լու­թյամբ ապ­րում էին մի ե­ռա­հարկ տա­նը և մի­մյանց շա­րու­նակ «կսմ­թում» ծնն­դա­վայ­րե­րի առն­չու­թյամբ: Մի ան­գամ էլ, երբ Թեր­լե­մե­զյա­նը հեր­թա­կան ան­գամ հեգ­նում է Կու­տի­նան, Կո­մի­տասն ա­սում է.
-Չհավ­նե­ցի՞ր դու մեր Կու­տի­նա­յին, քեզ էլ, քո Վանն էլ կու­տի նա...
Կար­դա­ցեք 1906 թ. դեկ­տեմ­բե­րի 8-ին օ­րիորդ Մար­գա­րիտ Բա­բա­յա­նին ուղ­ղած թլո­շա­լե­զու նա­մա­կը, երբ «ռ» և «ր» տա­ռե­րը փո­խել է «լ»-ի, իսկ «շ»-ն՝ «ս»-ի. «Բո­լո­լին նո­լից բալև եմ գլում. սատ ապ­լիք, ու­լախ լի­նիք, չա­լը չո­լում չո­լա­նա, իսկ սա­տա­նան կու­լա­նա»:
Կար­դա­ցեք նրա նա­մակ­նե­րի դի­մե­լաձևե­րը: Ա. Չո­պա­նյա­նին ան­վա­նում էր՝ «Չո­պանս», իսկ Տի­րայր վար­դա­պե­տին՝ «Զըմ­բըլ Թո­րոս բի­ծա»:
Ա­վե­լի կեն­սու­րախ մարդ պատ­կե­րաց­նել հնա­րա­վո՞ր է: Կյանքն ու եր­ջան­կու­թյու­նը հոր­դում էին նրա մեջ: Ին­քը եր­ջա­նիկ էր իր ստեղ­ծա­ծով, և երգն էր ի­րեն եր­ջան­կու­թյուն պարգևում:
Վերևում ա­սա­ցի՝ չեմ հաս­կա­նում, թե նկա­րիչ­ներն ու քան­դա­կա­գործ­ներն ին­չու են նրան միայն ող­բա­լի, տա­ռա­պյա­լի տես­քով պատ­կե­րել: Չէ, հաս­կա­նում եմ, լավ եմ հաս­կա­նում:
Ո­րով­հետև նա գն­դա­կա­հար­ված, կաց­նա­հար­ված, կախ­ված, ողջ-ողջ այր­ված տղա­մարդ­կանց, խա­չե­րին գամ­ված, բռ­նա­բար­ված ու սպան­ված կա­նանց, փո­րա­ճեղք ե­ղած հղի­նե­րի, կամր­ջից գե­տեր նետ­ված մա­նուկ­նե­րի, իս­լա­մաց­ված որ­բե­րի խոր­հր­դա­նիշն էր:
Ո­րով­հետև նա ին­քը զոհ էր, շատ թանկ զոհ, մի­լիո­նու­կես նա­հա­տակ­նե­րից մե­կը:
Զար­մա­նում էի, թե ին­չու իր տաս­նյակ ու տաս­նյակ լու­սան­կար­նե­րում միշտ պաղ, քա­րա­ցած դեմ­քով է և միայն հա­տու­կենտ պատ­կեր­նե­րում բե­րա­նի ծայ­րով թեթևա­կի ժպ­տում:
Կան­խազ­գու՞մ էր, թե ինչ է սպա­սում ի­րեն:
Ինքն այդ մա­սին ո­չինչ չի ա­սել, ժա­մա­նա­կա­կից­ներն այդ մա­սին ո­չինչ չեն գրել, և ոչ ոք այլևս չի ի­մա­նա:
ԹՈՒՐ­ՔԵ­ՐԸ
Կո­մի­տա­սին ըմ­բռ­նե­լու, հե­տա­գա­յում նրա հետ տե­ղի ու­նե­ցա­ծը գի­տակ­ցե­լու հա­մար էա­կան նշա­նա­կու­թյուն ու­նի թուր­քե­րի հետ վար­դա­պե­տի առն­չու­թյուն­նե­րը չա­փուկշ­ռե­լը: Կան մի խումբ մար­դիկ, ո­րոնք թե՛ Կո­մի­տա­սի կեն­դա­նու­թյան օ­րոք, թե՛ դրա­նից հե­տո ո­րո­շա­կի դե­րա­կա­տա­րու­թյուն են ու­նե­ցել:
Աբ­դուլ-Մե­ջիդ II-ը (1868-1944) Օս­մա­նյան կայս­րու­թյան վեր­ջին խա­լիֆն էր, միա­կը կայս­րու­թյան պատ­մու­թյան մեջ, ո­րը միա­ժա­մա­նակ չկ­րեց սուլ­թա­նի տիտ­ղո­սը: 1922 թ. Մեծ ազ­գա­յին ժո­ղո­վը վե­րաց­րեց սուլ­թա­նու­թյու­նը և Աբ­դուլ-Մե­ջի­դին պաշ­տո­նա­պես ճա­նա­չեց խա­լիֆ, սա­կայն 1923 թ. հոկ­տեմ­բե­րի 29-ին Օս­մա­նյան կայս­րու­թյու­նը դա­դա­րեց գո­յու­թյուն ու­նե­նա­լուց, և փո­խա­րի­նե­լու ե­կավ Թուր­քիա­յի Հան­րա­պե­տու­թյու­նը: 1924 թ. մար­տի 3-ին ըն­դուն­վեց օ­րենք, հա­մա­ձայն ո­րի Օս­մա­նյան դի­նաս­տիա­յի բո­լոր ան­մի­ջա­կան ան­դամ­նե­րը պետք է վռնդ­վեին երկ­րից, և նույն օր­վա ե­րե­կո­յան վեր­ջին խա­լիֆն ըն­տա­նի­քի ու սպա­սա­վոր­նե­րի հետ մեկ­նեց Շվեյ­ցա­րիա, ա­պա՝ Լոն­դոն, 1931-ին՝ Փա­րիզ, որ­տեղ էլ վախ­ճան­վեց: Նրան է պատ­կա­նում նշա­նա­վոր կար­գա­խո­սը. «Մո­ռա­ցեք նրանց, ով­քեր ձեզ վնաս են պատ­ճա­ռել, բայց մի նե­րեք նրանց, ով­քեր վի­րա­վո­րել են ձեր հայ­րե­նի­քը»:
Աբ­դուլ-Մե­ջի­դը զբաղ­վում էր նկար­չու­թյամբ (ան­գամ Օս­ման­ցի նկա­րիչ­նե­րի միու­թյան նա­խա­գահն էր) ու ե­րաժշ­տու­թյամբ:
Վերևում պատ­մել եմ 1911 թ. ապ­րի­լի 1-ին «Պտի-Շան» դահ­լի­ճում Կո­մի­տա­սի ա­ռա­ջին, շռն­դա­լից հա­մեր­գի մա­սին: Ա­հա այդ հա­մեր­գին ներ­կա էր նաև Աբ­դուլ-Մե­ջի­դը, որն այն­պես հուզ­վել, ազդ­վել էր, որ հա­ջորդ օ­րը Կո­մի­տա­սին հրա­վի­րել էր իր ա­պա­րանք ու խնդ­րել մի քա­նի երգ կա­տա­րել: Ժա­մու­կես զրու­ցել էին գեր­մա­նե­րեն, ո­րից հե­տո Կո­մի­տա­սին խոս­տա­ցել էր ա­մե­նայն ա­ջակ­ցու­թյուն նրա ձեռ­նարկ­նե­րին: Ա­պա նվի­րել էր իր ինք­նագ­րով լու­սան­կար, ո­րը հե­տա­գա­յում ի պահ հան­ձն­վեց Փա­րի­զի Նու­բա­րյան մա­տե­նա­դա­րա­նին:
Դրա­նից հե­տո Կո­մի­տա­սի և Աբ­դուլ-Մե­ջի­դի շփում­նե­րը շա­րու­նակ­վե­ցին, վար­դա­պե­տը ե­րաժշ­տու­թյան դա­սեր տվեց նրա կնոջն ու դուստ­րե­րին:
Մի ան­գամ էլ Աբ­դուլ-Մե­ջի­դը Կո­մի­տա­սին խնդ­րեց այ­ցի գալ Փա­նոս Թեր­լե­մե­զյա­նի հետ՝ իր նկար­նե­րը դի­տե­լու ու գնա­հա­տա­կան տա­լու: Փ. Թեր­լե­մե­զյանն ար­դեն համ­բա­վա­վոր նկա­րիչ էր, նրա աշ­խա­տանք­նե­րը ցու­ցադր­վում էին «Թո­քատ­լյան» հյու­րա­նո­ցում ու լավ վա­ճառ­վում բա­վա­կան թանկ գնով: Նա ըն­դա­մե­նը հինգ րո­պե նա­յեց խա­լի­ֆի նկար­նե­րին, ա­պա ա­ռանց բառ իսկ ա­սե­լու՝ հե­ռա­ցավ, ին­չի հա­մար Կո­մի­տա­սը կշ­տամ­բեց ըն­կե­րո­ջը:
Աբ­դուլ-Մե­ջի­դին ես ա­ռանձ­նաց­րի, ո­րով­հետև Կո­մի­տա­սի ճա­կա­տագ­րում ու­նե­ցավ ա­ռանց­քա­յին դե­րա­կա­տա­րում, ին­չի մա­սին կպատ­մեմ իր տե­ղում:
Բայց թուր­քե­րը Կո­մի­տա­սին լր­ջո­րեն ու­շադ­րու­թյուն դարձ­րին 1912 թ., երբ հրա­վի­րե­ցին մաս­նակ­ցե­լու մար­տի 21-ին կա­յա­նա­լիք հա­մեր­գին՝ ի նպաստ Տրի­պո­լիի հի­վանդ զին­վոր­նե­րի: Կո­մի­տասն ըն­դու­նեց ա­ռա­ջար­կը, «Գու­սան» երգ­չախմ­բին մի քա­նի թուր­քա­կան եր­գեր սո­վո­րեց­րեց ու ե­լույթ ու­նե­ցավ զին­վո­րա­կան վար­ժա­րա­նի դահ­լի­ճում: Դա նրա ա­ռա­ջին պաշ­տո­նա­կան ե­լույթն էր զուտ թուր­քա­կան շր­ջա­պա­տում:
Այդ հա­մեր­գից հինգ օր անց՝ մար­տի 26-ին, տե­ղի ու­նե­ցավ մի ի­րա­դար­ձու­թյուն, որն աչ­քա­թող ա­նել չի կա­րե­լի. թուրք մտա­վո­րա­կան­նե­րը ստեղ­ծե­ցին «Թուր­քա­կան օ­ջախ» կազ­մա­կեր­պու­թյու­նը: Դա տի­պա­կան ե­րիտ­թուր­քա­կան միա­վո­րում էր, որն ու­ներ քա­ղա­քա­կան աս­տառ, և ո­րի նպա­տակն էր գա­ղա­փա­րա­խո­սա­կան հենք նա­խա­պատ­րաս­տել ե­րիտ­թուր­քե­րի քա­ղա­քա­կա­նու­թյան հա­մար: Այդ գա­ղա­փա­րա­խո­սու­թյու­նը հետևյալն էր՝ վե­րաց­նել «օս­ման­ցի» հաս­կա­ցու­թյու­նը և սեր­մա­նել հա­մաթր­քու­թյան՝ պան­թյուր­քիզ­մի ու Մեծ Թու­րա­նի գա­ղա­փա­րը:
«Թուր­քա­կան օ­ջա­խի» հիմ­նա­դի­րը գրող ու քա­ղա­քա­կան գոր­ծիչ, Ստամ­բու­լի հա­մալ­սա­րա­նի իս­լա­մա­կան ար­վես­տի դա­սա­խոս [Համ­դուլ­լահ Սուբ­հին] էր (1885-1966): Նա 1912-1931 թթ. գլ­խա­վո­րեց կազ­մա­կեր­պու­թյու­նը, բազ­միցս ըն­տր­վեց Մեծ ազ­գա­յին ժո­ղո­վի ան­դամ, 1920-1921 թթ. և 1925 թ. նշա­նակ­վեց կր­թու­թյան նա­խա­րար, 1931-1944 թթ. ե­ղավ Ռու­մի­նիա­յում Թուր­քիա­յի դես­պա­նը:
Խիստ հե­տաք­րք­րա­կան է մեկ այլ պեր­սո­նաժ՝ ծա­գու­մով հրեա Հա­լի­դե Է­դիբ Ա­դի­վա­րը (1882-1964): Այս հա­նը­մը գրող էր, նաև՝ քա­ղա­քա­կան ու հա­սա­րա­կա­կան գոր­ծիչ, կա­նանց ի­րա­վունք­նե­րի պաշտ­պան: «Գորշ գայ­լի»՝ Մուս­տա­ֆա Քե­մա­լի մտե­րիմ բա­րե­կամն ու զի­նա­կիցն էր, ծա­ռա­յել է նրա զին­ված ու­ժե­րում որ­պես տաս­նա­պետ, ման­րա­մասն նկա­րագ­րել 1922 թ. Զմյուռ­նիա­յի ա­ռու­մը: 1916-ին, լի­նե­լով թուր­քա­կան դպ­րո­ցի տնօ­րեն, ե­ռան­դո­րեն մաս­նակ­ցել է առևանգ­ված հայ աղ­ջիկ­նե­րին իս­լա­մաց­նե­լու ա­մո­թա­լի գոր­ծին: 1950 թ. ըն­տր­վել է խոր­հր­դա­րա­նի ան­դամ:
Ա­հա այն թուրք մտա­վո­րա­կան­նե­րը, ո­րոնց հետ Կո­մի­տասն այս կամ այն կերպ, ուղ­ղա­կիո­րեն շփ­վել է, և այդ առն­չու­թյուն­նե­րին հարկ է անդ­րա­դառ­նալ: Բայց պետք է հի­շել, որ նրանք սկզ­բում «օս­ման­ցի­ներ» էին, հե­տո՝ ե­րիտ­թուր­քեր, ա­պա՝ թունդ քե­մա­լա­կան­ներ. նրանց բո­լո­րին կա­րող եք տես­նել Գորշ գայ­լի` Մուս­տա­ֆա Քե­մա­լի հետ լու­սան­կար­ված…
1913-ին «Թուր­քա­կան օ­ջա­խի» կազ­մա­կեր­պած հեր­թա­կան մի­ջո­ցառ­մա­նը եր­ջա­նիկ պա­տա­հա­կա­նու­թյամբ ներ­կա է լի­նում բժիշկ Հով­հան­նես Մա­նու­կյա­նը: Պա­տա­հա­կա­նու­թյու­նը, հի­րա­վի, եր­ջա­նիկ էր, ո­րով­հետև այդ օ­րը կո­մի­տա­սյան էր: Նա իր թուրք պաշ­տո­նակ­ցի շնոր­հիվ ձեռք է գցում եր­կու տոմ­սակ և ա­հա թե ինչ է գրում 1962 թ. հու­լի­սի 14-ի նա­մա­կում:
«Տա­կա­վին կես ժամ կա: Օ­ճա­ղին առջև նա­խա­րա­րա­կան ինք­նա­շար­ժեր, իշ­խա­նա­կան փա­ռա­շուք կառ­քեր մե­կիկ մե­կիկ կանգ կառ­նեն և թուր­քե­րու հա­տուկ մաս­նա­վոր հյու­րըն­կա­լու­թյամբ ներս կա­ռաջ­նորդ­վին: Տոքթ. Նե­շաթ պեյ մե­զի աչք կը­նե՝ ի­րեն կհետևինք ան­խոս և կա­մա­ցուկ մը ներս կսպր­դինք, ուր եր­կու ա­թոռ­ներ ալ մե­զի տրա­մադր­վե­ցան. լայն շունչ մը ա­ռինք ու սկ­սանք վայր­կյան­նե­րը համ­րել:
Տա­սը վայր­կյան կա և եր­գա­հան­դե­սը պի­տի սկ­սիր. ի՜նչ դժ­վար բան է ե­ղեր սպա­սու­մը:
Սրա­հը ծայ­րե ծայր լեց­ված է ըն­տիր բազ­մու­թյամբ: Գա­հա­ժա­ռանգ իշ­խա­նը, քո­վը Թա­լեաթ պեյ, ար­քա­յա­զուն իշ­խան­ներ, շեյ­խու­լիս­լա­մու­թյան ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­ներ, փաթ­թո­ցա­վոր գիտ­նա­կան­ներ և գրա­կան դեմ­քեր:
Հան­դի­սա­վոր վայր­կյա­նը հա­սավ: Սե­մին վրա երևցան «Թուրք Օ­ճա­ղըի» նա­խա­գահ Համ­տուլ­լահ Սուպ­հի պեյ և Կո­մի­տաս վար­դա­պետ:
Ես վար­դա­պե­տը նա­խա­պես կճանչ­նա­յի, բայց ան բո­լո­րո­վին փոխ­ված էր. մեղ­րա­մո­մի պես տժ­գույն դեմ­քին վրա մաս­նա­վոր թա­խիծ մը կար որ իր հայ հոգևո­րա­կա­նի սև սքե­մին մեջ նոր օ­րե­րու ա­ռա­քյա­լի մը սր­բու­թյու­նը և վե­հու­թյու­նը ու­ներ:
Օր­վան նա­խա­գահ Համ­տուլ­լահ Սուպ­հի պեյ բնիկ ակն­ցի էր: Հա­յաս­տա­նի հո­ղով, ջու­րով սնած այս թուր­քը իր գե­ղե­ցիկ ար­տա­քի­նին կմիաց­ներ նաև հռե­տո­րա­կան կա­րո­ղու­թյուն ու այն ժա­մա­նակ մա­տի վրա համր­վող մտա­վո­րա­կան­նե­րեն ա­ռա­ջինն էր: Հուզ­ված ձայ­նով մը Կո­մի­տաս վար­դա­պե­տը ներ­կա­յաց­նե­լով բառ առ բառ հետևյալ կեր­պով խո­սե­ցավ.
-Այս հայ հոգևո­րա­կա­նը տա­րի­նե­րու տք­նա­ջան աշ­խա­տա­սի­րու­թյամբ և պրպ­տուն մտ­քի շնոր­հիվ հայ եր­գին ու հայ ե­րաժշ­տու­թյան նոր թռիչք տված է: Ա­նա­տո­լուի զա­վակ Կո­մի­տաս վար­դա­պետ,-հա­կա­ռակ իր աստ­վա­ծա­բա­նա­կան և հա­մալ­սա­րա­նա­կան կր­թու­թյան,- ար­հա­մար­հե­լով պեր­ճանք, ճո­խու­թյուն ու պաշ­տոն, նետ­վե­ցավ դե­պի հայ գյու­ղե­րը և հայ գեղ­ջու­կին հո­գե­կան ներ­շն­չում­նե­րուն և ապ­րում­նե­րուն ի­րա­կան ար­տա­հայ­տու­թյունն ե­ղող հայ եր­գը մե­կիկ մե­կիկ դա­սա­վո­րեց և ա­նոնց այն­պի­սի կեն­դա­նի շունչ ու ներ­դաշ­նա­կու­թյուն տվավ որ այ­սօր հայ եր­գը հայ մշա­կույ­թի նե­կա­յա­նա­լի գան­ձե­րեն մին կհան­դի­սա­նա:
Հայ­րե­նա­կից­ներ, մենք՝ թուր­քերս ալ ու­նինք բարձ­րաս­տի­ճան խլե­մա­ներ, ո­րոնց­մե շա­տե­րը մեդ­րէ­սե­նե­րու մեղկ ու ծույլ կյան­քին վարժ­ված ըլ­լա­լով՝ չեն ու­զեր ի­րենց սահ­մա­նա­փակ կյան­քեն դուրս նետ­վիլ: Այս վար­դա­պե­տի պես ա­նոնք ալ կր­նան ի­րենց ազ­գին օգ­տա­կար ըլ­լալ. պրպ­տող միտք մը ե­թե թուրք գյու­ղե­րը շր­ջա­գա­յի, ո՞վ գի­տե ժո­ղովր­դա­կան եր­գե­րու ինչ­պի­սի թան­կա­գին գան­ձե­րու պի­տի հան­դի­պի, ո­րոնք թուրք ցե­ղին զգա­յուն հո­գիին և խոր­հող մտ­քին ար­ժե­քը ա­վե­լի պի­տի բարձ­րաց­նեին:
Ճշ­մար­տու­թյուն է, որ­քան ալ դառն ըլ­լա ան, պետք է խոս­տո­վա­նիլ որ հայ ազ­գը դա­րե­րե ի վեր մեր մշա­կու­թա­յին կյան­քին մեջ իր հա­ռա­ջա­պա­հի մաս­նա­վոր տե­ղը ու­նե­ցած է: Թուր­քիա­յի ո՛ր կողմն ալ եր­թաս, Ա­նա­տո­լուի ո՛ր ան­կյունն ալ ըլ­լաք, հայ միտ­քը, հայ ստեղ­ծա­գործ ձեռ­քը «հոս եմ» կը­սե: Օ­րի­նա՞կ կու­զեք. Պոլ­սո սուլ­թա­նա­կան պա­լատ­նե­րը մեյ մեկ գլուխ­գոր­ծոց­ներ են, հայ ճար­տա­րա­պե­տու­թյան գե­ղե­ցիկ նմույշ­ներ են: Դե­պի եր­կինք բարձ­րա­ցող մի­նա­րե­ներ ու ա­մեն օր մուեզ­զի­նը «Ալ­լահ էպ­բեր» կպո­ռա, շա­տե­րը հայ ստեղ­ծա­գործ ձեռ­քե­րու մեյ մեկ կո­թող­ներ են: Ձեր սի­րե­լի­նե­րու տա­պա­նա­քա­րե­րը ո­րոնք այն­քան նր­բու­թյուն ու­նեն, նո­րեն հայ վար­պետ­նե­րու գոր­ծերն են: Վա­նի նշա­նա­վոր գե­ղա­ճա­շակ ար­ծա­թյա տու­փե­րը որ օ­տա­րա­կան­նե­րու ան­գամ հիա­ցում կազ­դեն՝ հայ ոս­կեր­չու­թյան ար­տադ­րու­թյուն­ներ են:
Խա­չա­տուր ԴԱ­ԴԱ­ՅԱՆ

Լուսանկարներ

. .
  • Աբդուլ-Մե­ջիդ-II
Դիտվել է՝ 8960

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ

ԲեռնելԲեռնել

Ասում են...

. .

Տարածաշրջանային

Թուրքիայում հնչած ելույթներում տարածքային անթաքույց պահանջներ են ներկայացվել ՀՀ-ին

Թուրքիայում հնչած ելույթներում տարածքային անթաքույց պահանջներ են ներկայացվել ՀՀ-ին

Այս օրերին Թուրքիայում «Վերադարձը Արևմտյան Ադրբեջան՝ որպես մարդու իրավունքների գերակայության կարևոր պայման» թեմայով բավականին ներկայացուցչական միջազգային կոնֆերանս է ընթանում, որի շրջանակներում ՀՀ տարածքային ամբողջականության դեմ բազմաթիվ ելույթներ են հնչել...

Սոցցանցային գրառումներ

Բարեկեցիկ քծնանք
Բարեկեցիկ քծնանք

Բաժնի բոլոր նորությունները »

ՀոգԵՎոր

Վահագնի ծնունդը. կամ մեր Տեր Հիսուս Քրիստոսի երկրորդ գալուստը
Վահագնի ծնունդը. կամ մեր Տեր Հիսուս Քրիստոսի երկրորդ գալուստը

Բաժնի բոլոր նորությունները »

Ծաղրանկարչի կսմիթ

Բիզնես համագործակցություն պետության հովանու ներքո
Բիզնես համագործակցություն պետության հովանու ներքո
2025 © Irates.am
Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են: Մեջբերումներ անելիս ակտիվ հղումը Irates.am-ին պարտադիր է: Կայքի հոդվածների մասնակի կամ ամբողջական հեռուստառադիոընթերցումն առանց Irates.am-ին հղման արգելվում է: Կայքում արտահայտված կարծիքները պարտադիր չէ, որ համընկնեն կայքի խմբագրության տեսակետին: Գովազդների բովանդակության համար կայքը պատասխանատվություն չի կրում: Էլեկտրոնային հասցե՝ info@irates.am
ԲաժանորդագրվելԳործընկերներՀետադարձ կապ
.